Άρθρο του Δημήτρη Μανιατάκη, Προέδρου του Μανιατακείου Ιδρύματος:Μεσογειακή Διατροφή: Μοντέλο Ανάπτυξης του Αγροδιατροφικού Τομέα

Ζούμε μια παγκόσμια, πολυδιάστατη κρίση, που περιλαμβάνει την κρίση της πανδημίας, την ενεργειακή κρίση και την κρίση της βιοποικιλότητας.

Ο αγροδιατροφικός τομέας είναι ένας από τους πλέον σημαντικούς τομείς παραγωγής της παγκόσμιας οικονομίας, αφού καθορίζει σε σημαντικό βαθμό την επιβίωση και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί το «όχημα» για την ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών. Στη χώρα μας σήμερα βρίσκεται αντιμέτωπος με μία σειρά από προκλήσεις, οι οποίες καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τη μελλοντική αναπτυξιακή προοπτική του και απορρέουν από τις εξελίξεις του εξωτερικού περιβάλλοντος π.χ. εξελίξεις της ΚΑΠ, διατροφικά πρότυπα, ζήτηση για ποιοτικά και ασφαλή προϊόντα, κλιματική αλλαγή, περιβαλλοντική υποβάθμιση, πολιτική για τον ενεργειακό τομέα, τεχνολογικές εξελίξεις και καινοτομία, καθώς και τεχνολογίες πληροφόρησης και επικοινωνίας. Κυρίως, όμως, πρέπει τα εξασφαλίσει επισιτιστική επάρκεια και ασφάλεια.

Το τρέχον έτος συμπληρώνονται 12 χρόνια από την εγγραφή της Μεσογειακής Διατροφής στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας της UNESCO και την ανακήρυξη της Κορώνης από την Ελλάδα, της Soria από την Ισπανία, του Cilento από την Ιταλία και του Chefchaouen από το Μαρόκο σε Εμβληματικές Κοινότητες.

Ο γενικός όρος «Μεσογειακή Διατροφή» μπορεί να οριστεί ως το κοινό πρότυπο διατροφής στις χώρες που βρίσκονται γύρω από τη λεκάνη της Μεσογείου. Έχει αναγνωριστεί ως τρόπος ζωής, συνώνυμος με την υγεία, την ευζωία και τη μακροζωία.

Χαρακτηρίζεται ως «διατροφικός πολυμορφισμός», καθώς δεν είναι μόνο διατροφικό μοντέλο αφού δεν σχετίζεται μόνο με το φαγητό, αλλά ενσωματώνει και αντικατοπτρίζει κοινωνικές, θρησκευτικές και πολιτιστικές πτυχές των Μεσογειακών λαών. Περιλαμβάνει γνώσεις και πρακτικές που συνδέονται με τη συλλογή, την προετοιμασία και την κατανάλωση της τροφής στις κοινωνίες της Μεσογείου, αλλά και γνώση που συνδέεται με τη φύση και το σύμπαν, δεδομένου ότι η διαχείριση των πόρων γίνεται με τέτοιο τρόπο, ώστε να διασφαλίζεται η διατροφική επάρκεια και η οικολογική ισορροπία. Σύμφωνα με τον FAO θεωρείται βιώσιμο διατροφικό σύστημα, λόγω του χαμηλού περιβαλλοντικού αποτυπώματός του.

Η συμπερίληψη της Μεσογειακής Διατροφής στους θησαυρούς της UNESCO κατοχύρωσε το στοιχείο ως ένα ολοκληρωμένο και πολυδιάστατο αγαθό, που το συνθέτουν οι μέθοδοι παραγωγής, το αγροτικό τοπίο, το κλίμα και το έδαφος, οι διατροφικές συνήθειες, τα τοπικά αγροτικά προϊόντα, όλες οι εκφάνσεις κοινωνικής ζωής, ο πολιτισμός, τα ήθη και έθιμα, η παράδοση.

Η Μεσογειακή Διατροφή θα πρέπει να τεθεί στην υπηρεσία της βιώσιμης ανάπτυξης. Η συγκυρία είναι μοναδική προκειμένου η αγροτική ανάπτυξη να συνδεθεί άμεσα με τη γαστρονομία, τον τουρισμό και τον πολιτισμό.

Η αναπτυξιακή της διάσταση έγκειται στη στήριξη της κοινωνικής και οικονομικής συνοχής των αγροτικών περιοχών, αλλά και στην αντιμετώπιση περιβαλλοντικών προβλημάτων. Συνεπώς, πέραν των ευκαιριών απασχόλησης και εισοδήματος που παρέχει, συμμετέχει ουσιαστικά αφενός στη διασφάλιση της διατροφικής επάρκειας και αφετέρου στη διαμόρφωση, διατήρηση και προστασία του αγροτικού χώρου. Συμβάλλει στη διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς και της «ταυτότητας» των αγροτικών περιοχών. Τέλος, λειτουργεί ως ασπίδα της ανθρώπινης υγείας, μέσα από την παραγωγή ασφαλών και ποιοτικών αγροτικών προϊόντων.

Πολλά έχουν ειπωθεί για τον κατακερματισμό του κλήρου που αποτελεί τροχοπέδη για την αγροτική ανάπτυξη της χώρας μας. Ο πρωτογενής τομέας έχει πολλές δυνατότητες ανάπτυξης που μένουν αναξιοποίητες, ενώ από την άλλη πλευρά δεν μπορούμε να αγνοούμε τα σύννεφα που έχουν ήδη αρχίσει να πυκνώνουν. Χρειαζόμαστε ένα νέο μοντέλο γεωργίας που θα μπορεί να δώσει λύσεις στις σύγχρονες προκλήσεις. Η χάραξη εθνικής αγροτικής πολιτικής και ο ανανεωμένος (υγιής) ρόλος του συνεργατισμού αποτελούν τις δύο αναγκαίες συνθήκες για τη δημιουργία της νέας βιώσιμης γεωργίας, οι οποίες θα πρέπει να εστιάζουν στην εφαρμογή Συστήματος Ολοκληρωμένης Διαχείρισης, δηλαδή στην επίτευξη του τρίπτυχου αύξηση των αποδόσεων-βελτίωση της ποιότητας-μείωση του κόστους παραγωγής

Η εξαιρετική ποιότητα των ελληνικών προϊόντων, ο πλούσιος γαστρονομικός μας πολιτισμός και εν γένει η πολιτιστική μας κληρονομιά, η περιβαλλοντική διάσταση της ελληνικής γεωργίας και η μοναδικότητα του ελληνικού τοπίου, είναι συγκριτικά πλεονεκτήματα που οφείλουμε να αξιοποιήσουμε. Το «στοίχημα» είναι η επιτυχής διασύνδεση της πρωτογενούς και δευτερογενούς αγροτικής παραγωγικής διαδικασίας με την κατανάλωση, με την ταυτόχρονη προβολή και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς, συνδέοντάς την με τη γαστρονομία και τα τοπικά παραδοσιακά προϊόντα. Η σύγχρονη πρόκληση είναι ο συσχετισμός τους με τέτοιους όρους και προϋποθέσεις προκειμένου να υπάρξει μια νέα σχέση μεταξύ κοινωνίας και φύσης.

Μέσα στην πολύπλευρη κρίση που περνάει η χώρα, ανοίγεται ένας νέος αναπτυξιακός τομέας. Αρκεί, βέβαια, να τον αντιμετωπίσουμε με τη δέουσα σοβαρότητα και να μην τον ευτελίσουμε εμείς οι ίδιοι με προϊόντα δεύτερης ποιότητας. Αυτό είναι το συγκριτικό πλεονέκτημα σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία που αναζητά τη διαφορετικότητα και το μοναδικό. Η Ελληνική γη τα παράγει. Δεν έχουμε παρά να τα σεβαστούμε και να τα διαφημίσουμε.

Η Ελλάδα, με ιστορική διαδρομή από το 7.000 π.Χ. σε καλλιέργειες, προϊόντα, πολιτισμό, λαογραφία και μοναδικούς μύθους μπορεί να σχεδιάσει και να προωθήσει ένα ολοκληρωμένο «πακέτο» Μεσογειακής εμπειρίας, η ολιστική αντιμετώπιση της οποίας αποτελεί μονόδρομο.

Δρ Δημήτρης Μανιατάκης

Οικονομολόγος

Πρόεδρος Μανιατακείου Ιδρύματος

Δημοσιεύθηκε την Τετάρτη 16 Μαρτίου 2022 στο Ένθετο Αγροτικός Τύπος, της Εβδομαδιαίας Έκδοσης του ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΤΥΠΟΥ, σελ. 22.