Η Ελληνική Επιχειρηματικότητα Ως Βασική Κινητήρια Δύναμη Της Επανάστασης Του 1821

Το Μανιατάκειον Ίδρυμα, θέλοντας να τιμήσει την ιστορική επέτειο της Επανάστασης του 1821, προετοιμάζει τη συμμετοχή του στους εορτασμούς των 200 χρόνων, μελετώντας το θέμα «Η Ελληνική Επιχειρηματικότητα ως Βασική Κινητήρια Δύναμη της Επανάστασης του 1821» και με αυτόν τον τρόπο συμβάλλει στην αναψηλάφηση και στη διεύρυνση του διαλόγου για την πορεία του ελληνικού κράτους από τις αρχές του 19ου αιώνα έως τις αρχές του 21ου.

Με πυξίδα τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης, την κατανόηση αφενός της ίδιας της Επανάστασης ως ένα πολυπαραγοντικό γεγονός που επηρέασε και επηρεάστηκε από τις διεθνείς συνθήκες και αφετέρου του προεπαναστατικού κόσμου και της σημασίας του αγώνα για τη συγκρότηση του ελληνικού κράτους, η μελέτη του ιδρύματος θα επικεντρωθεί κυρίως στις προοπτικές της χώρας για το μέλλον.

Η επιλογή του θέματος δεν έγινε τυχαία. H επιχειρηματικότητα θεωρείται ένας από τους πρωταρχικούς παράγοντες στη διαδικασία οικονομικής ανάπτυξης μιας χώρας. Παρόλο που στη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα υπάρχει έντονο ενδιαφέρον για την ιστορία της επιχειρηματικότητας, στην Ελλάδα η εν λόγω συζήτηση βρίσκεται μόλις στην αρχή της.

Ως τις αρχές του 20ου αιώνα, η επιχειρηματικότητα στον ελλαδικό χώρο συνιστούσε ένα μικρό μέρος του συνόλου της ελληνικής επιχειρηματικότητας. Ο εκτός συνόρων ελληνισμός είχε να επιδείξει σημαντικότερη δράση σε αυτό τον τομέα. Το πιο δυναμικό κομμάτι της ελληνικής επιχειρηματικότητας δρούσε σε περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με πολυπληθείς ελληνικές κοινότητες, όπως και στις εμπορικές παροικίες των Ελλήνων στην Ινδία, την Αίγυπτο, τη Ρωσία, την Αυστροουγγαρία, την Τρανσυλβανία, τη Μολδαβία, την Ιταλία, τη Γαλλία, την Αγγλία και την Αμερική. Μελετώντας την ελληνική οικονομική ιστορία είναι έκδηλες οι αδυναμίες της επιχειρηματικότητας. Η ελλιπής ιστορική τεκμηρίωση για τις δραστηριότητες των Ελλήνων επιχειρηματιών και η ίδια η φύση του ελληνικού «επιχειρείν» (αφού μεγάλο μέρος της επιχειρηματικής δραστηριότητας δεν άφησε αποτύπωμα), αποτελούν τους κύριους ανασταλτικούς παράγοντες. Εντούτοις, σήμερα δεν μπορούμε να αμφισβητήσουμε την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας στα μέσα του 18ου και τον 19ο αιώνα και τον ρόλο της επιχειρηματικότητας σε αυτήν, με όλες τις ενδογενείς της αδυναμίες.

Το υπό εξέταση θέμα εστιάζει στους παράγοντες που συνέβαλαν προκειμένου η υπό διαμόρφωση ελληνική αστική επιχειρηματική τάξη να αποτελέσει την κινητήρια δύναμη της αναγέννησης του ελληνικού έθνους και της διεκδίκησης της ανεξαρτησίας.                                                                                    

Ανατρέχοντας 200 χρόνια πίσω και αναζητώντας τα αίτια που προκάλεσαν την έκρηξη της επανάστασης, μπορούμε να διδαχθούμε από τα οράματα των προγόνων μας, προκειμένου να χαράξουμε το μέλλον μας για τις επόμενες δεκαετίες. Τα διδάγματα που απορρέουν από την εθνική παλιγγενεσία είναι επίκαιρα και συνεπώς οδηγός για το μέλλον της χώρας μας. Εν κατακλείδι, η σύνδεση των ανθρώπων με την ιστορία και τον πολιτισμό τους, είναι η καλύτερη ευκαιρία για να γνωρίσουν τον εαυτό τους, να βρουν τη θέση τους στη ροή του χρόνου και να προσδιορίσουν  το μέλλον τους.

«ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821»

Κεντρική Θεματική Ενότητα: «Η Ελληνική Επιχειρηματικότητα ως Βασική Κινητήρια Δύναμη της Επανάστασης του 1821»

Κεντρικοί στόχοι:

• Ανάδειξη του εξαιρετικά σημαντικού ρόλου της αναδυόμενης ελληνικής επιχειρηματικής τάξης στην προετοιμασία και οργάνωση της εθνικής Επανάστασης του 1821.
• Προβολή των μεγάλων αλλαγών που συνέβησαν στις οικονομίες των ευρωπαϊκών χωρών και συνακόλουθη διαμόρφωση των εξωτερικών πολιτικών για τη δημιουργία νέων εμπορικών δρόμων για πρόσβαση σε νέες αγορές μέσα από συγκρούσεις με την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
• Σκιαγράφηση του μετασχηματισμού της τουρκοκρατούμενης ελληνικής οικονομίας σε πιο εξωστρεφή, μέσω της δημιουργίας νέων οικονομικών κλάδων και της υιοθέτησης καινοτομιών.
• Ανάδειξη της σημασίας της ενότητας του ελληνικού έθνους για την απελευθέρωση από τον οθωμανικό ζυγό και τη δημιουργία ενός εθνικού κράτους που θα εξασφαλίζει τη διαρκή βελτίωση της οικονομικής και κοινωνικής ευημερίας.

Όραμα:

Τα διεθνώς αναγνωρισμένα επιτεύγματα των επαναστατημένων Ελλήνων εμπόρων, πλοιοκτητών κλπ., να γίνουν πηγή έμπνευσης που θα οδηγήσουν:

• Στην επιτάχυνση των απαραίτητων οικονομικών αλλαγών στην Ελλάδα και τη μετατροπή της σε μια χώρα διεθνώς ισχυρή και ανταγωνιστική με καινοτομίες, μεγάλες επενδύσεις και ανταγωνιστικές επιχειρήσεις.
• Ανάδειξη της Ελλάδας σε πύλη διασύνδεσης αφενός του αρχαίου ελληνικού και βυζαντινού πολιτισμού με τους παλαιότερους και σύγχρονους πολιτισμούς και αφετέρου διεθνούς προαγωγής της βιώσιμης ανάπτυξης και κοινωνικής ευημερίας.

Τίτλοι θεματικών υπο-ενοτήτων προς ανάπτυξη:

1.   Οι μεγάλες συγκρούσεις του 18ου αιώνα και η επίδρασή τους στην τουρκοκρατούμενη ελληνική οικονομία

• Οι πόλεμοι Αυστρίας, Ρωσίας και Γαλλίας με την Οθωμανική Αυτοκρατορία και οι Συνθήκες του Κάρλοβιτς, Πασάροβιτς και Κιουτσούκ Καϊναρτζή.
• Οι Συνθήκες ανοίγουν τον δρόμο για ισχυρή ανάπτυξη του εξωτερικού εμπορίου και της ναυτιλίας των Ελλήνων.
• Ο ρόλος της Γαλλικής Επανάστασης και των Ναπολεοντείων πολέμων στην ανάπτυξη της ελληνικής ναυτιλίας.

2.   Ο ρόλος του παροικιακού Ελληνισμού στην προετοιμασία της εθνικής επανάστασης

• Η ισχυρή ανάπτυξη του παροικιακού Ελληνισμού και η σύνδεσή του με τις Μεγάλες Δυνάμεις και την τουρκοκρατούμενη ελληνική οικονομία.
• Επίδραση της Γαλλικής Επανάστασης, των ιδεών του διαφωτισμού και του βοναπαρτισμού στην ενίσχυση του επαναστατισμού των Ελλήνων εμπόρων.
• Ίδρυση και ταχεία εξάπλωση της Φιλικής Εταιρείας με πρωταγωνιστές τους εμπόρους.

3.   Ο μετασχηματισμός της ελληνικής οικονομίας στη διάρκεια του 18ου αιώνα

• Δομικά και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και επίπεδα ανάπτυξης της τουρκοκρατούμενης ελληνικής οικονομίας.
• Δημιουργία και ανάπτυξη νέων οικονομικών κλάδων, καινοτομιών και κοινωνικο-επαγγελματικών ομάδων στην ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα.
• Ανάπτυξη του τομέα των υπηρεσιών (εμπόριο, θαλάσσιες μεταφορές) και επιπτώσεις στο ΑΕΠ και στο εξωτερικό ισοζύγιο (ναυτιλιακό και μεταναστευτικό συνάλλαγμα).
• Διεύρυνση της επιχειρηματικότητας, ανάπτυξη ατομικής και εταιρικής ιδιοκτησίας, επιχειρηματικοί κίνδυνοι κλπ.
• Η oθωμανική τυραννία κύριος παράγων παρεμπόδισης της οικονομικής ανάπτυξης και ευημερίας των Ελλήνων (γαιοκτητικό καθεστώς, έλλειψη υποδομών κλπ.)

4.   Η δημιουργία της ελληνικής επιχειρηματικής τάξης τον 18ο αιώνα

• Επιχειρηματίες και επιχειρηματική δραστηριότητα στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα.
• Καθοριστική η συμμετοχή εμπόρων στην ίδρυση και ανάπτυξη της Φιλικής Εταιρείας.

5.   Η Εθνική Επανάσταση και η δημιουργία εθνικού κράτους «μονόδρομος» για την ανατροπή της αντιπαραγωγικής ιδιοκτησίας και την απελευθέρωση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας